Para arzı nedir, “ekonomide dolaşan toplam para miktarı” olarak özetlenebilir. Para arzı, bir ekonomideki ekonomik birimlerin kısa vadeli ödemelerini yapmak için kullanabilecekleri toplam para (dolaşımdaki para) miktarıdır.
Para Arzı Nedir, Para Arzı Tanımları Nelerdir?
Piyasada daha fazla malın bulunması o malın fiyatını düşürür. Benzer şekilde, bir ekonomide dolaşımdaki para miktarının artması o paranın değer kaybetmesine, para arzının azalması ise paranın değer kazanmasına neden olur. Paranın değeri faiz ile ölçüldüğü için para arzındaki değişiklikler faiz oranlarının yükselmesine veya düşmesine neden olur. Özetle piyasada çok para olduğunda yani likidite arttığında faiz oranları düşer, likidite azaldığında ise faiz oranları yükselir.
Bu etki ile para arzı ekonomik yönetim açısından oldukça önemlidir. Merkez bankaları, para arzına müdahale etmek için para politikası araçlarını kullanarak fiyatlar genel düzeyini (enflasyonu) kontrol etmeyi amaçlar. Yüksek enflasyon ortamında, para arzını azaltarak enflasyon kontrol edilebilir. Para arzının artırıldığı duruma genişletici para politikası, para arzının azaltıldığı duruma ise daraltıcı para politikası adı verilir. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) niceliksel genişleme (QE) olarak bilinen önerisi, 2008 krizi sonrası parasal genişleme politikasına bir örnek olarak gösterilebilir.
Para arzı farklı kategorilerde incelenmektedir. “M” harfi ile gösterilen bu kategoriler genellikle M0’dan M3’e kadar tanımlanır. Modern anlamda para arzını, M3 ise daha geniş anlamda para arzını temsil eder. Para arzı tanımları ülkeden ülkeye farklılık gösterebilmektedir. Türkiye’de para arzı tanımları şu şekilde yapılmaktadır;
- M0 = Dolaşımdaki Para – Bankalardaki Para
- M1 = Dolaşımdaki Para + Vadesiz Mevduat(TL, YP)
- M2 = M1 + Vadeli Mevduat(TL, YP)
- M3 = M2 + Repo + Para Piyasası Fonları + İhraç Edilen Menkul Kıymetler
Mo dolaşımdaki parayı, M1 banka hesaplarındaki vadesiz mevduatın dolaşımdaki paraya eklenmesinden kaynaklanır, M2 dolaşımdaki para, vadeli mevduat ve ek vadeli mevduat toplamına eşittir ve son olarak M3 en geniş anlamıyla para arzı tanımıdır. . Vadesiz mevduat ve repo, fon ve tahvil gibi menkul kıymetlerin toplamına tekabül etmektedir.
Nihayet; Para arzı eğrisi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir;
Para arzı artarsa, MS1 sağa kayar, yukarıdaki örnekte para arzı merkez bankası tarafından azaltılır, para arzı Q1’den Q2’ye düşer. Bu, para arzı eğrisini sola kaydırır. Para arzı ve para talebinin toplamı yeni bir faiz oranında dengededir. Grafik, para arzı azaldığında faiz oranının (i1’den i2’ye) nasıl arttığını göstermektedir.
İlgili konu: Milli Gelir Kavramları ve Milli Gelir ile İlgili Hesaplamalar
